Eind januari schoof Esther de Rooij als internationaal waarnemer aan bij een mediation tussen rechter Larysa Holnyk en haar collega’s bij de rechtbank in het Oekraïense Poltava. Zij doet namens Rechters voor Rechters verslag van deze bemiddeling.

Poltava ligt in het noordoosten van Oekraïne en heeft ongeveer even veel inwoners als de stad Utrecht. Mijn bezoek was op uitnodiging van Oleg Tkachuk, de voorzitter van de Raad van Rechters. Deze Oekraïense evenknie van onze NVVR vroeg om een internationale waarnemer vanuit Rechters voor Rechters.

De mediation vond plaats tussen de president en de rechters aan de ene kant en Larysa Holnyk aan de andere kant. Voor de mediation was de voltallige onderzoekscommissie van de Raad van Rechters aanwezig. Deze commissie vroeg de president van Poltava naar stukken over werkprocessen, werkplannen, werklast en arbeidsomstandigheden. De commissie wilde een compleet beeld hebben van de wijze van functioneren van de rechtbank.

De dag begon met een tour door de rechtbank om te bekijken hoe de rechters gehuisvest zijn. Daarna begon de vergadering waarbij alle vijftien rechters inclusief Larysa het woord kregen. Een volle zaal, pers, social media, de zeskoppige commissie en mijzelf. Voorzitter Tkachuk vroeg waarom er toch niet tot een oplossing kon worden gekomen. Larysa zei dat er sprake was van punishment door haar onthulling van corruptie. De rechters zeiden in koor dat er geen enkel probleem was, behalve met Larysa zelf. Met haar zou moeilijk te praten zijn.

In Oekraïne verdeelt de rechtersvergadering het werk over de rechters. Eigenlijk ging de discussie vooral daar over. Larysa vond dat ze zaken kreeg die niemand graag wilde doen en dat er geen rekening was gehouden met haar wensen. Ze was eerder strafrechter en stond maandenlang gedwongen op non-actief. Recent werd ze dan toch voor het leven benoemd en mocht ze weer aan de slag. De rechters hadden in de tussentijd echter buiten haar aanwezigheid besloten welk soort rechtszaken zij mocht gaan doen. Die vonden op hun beurt dat zij dan maar niet had moeten wegelopen uit de bewuste vergadering, terwijl ze pas weer twee dagen aan het werk was.

We verlieten deze uitgebreide bijeenkomst allemaal uitgeput, maar vonden dat een discussie over de werkverdeling toch zonder meer oplosbaar zou moeten zijn. Daarom planden we die middag om vijf uur een rechtersvergadering, waarop alle problemen opnieuw besproken zouden worden. Dit was namelijk de enige manier, want dat orgaan is wettelijk bevoegd. De president kan daar formeel geen beslissing over nemen.

Tot onze grote verbazing bleek rond half vijf alles opgelost. Ze hadden een nieuwe zaaksverdeling gemaakt en daar stemde iedereen mee in. Ik denk dat de uitgebreide behandeling door de commissie van de Raad heeft geholpen om partijen in beweging te krijgen. Goede toon, onpartijdige opstelling en open vragen (“Wat heeft u gedaan om het conflict opgelost te krijgen? En denkt u dat dit nog mogelijk is?”) zorgden voor een opening in – de aan beide kanten – vastgeroeste opstelling. De internationale waarneming door Rechters voor Rechters heeft ook bijgedragen aan de oplossing van het probleem.

Rechters voor Rechters werd door de Raad uitgebreid bedankt voor de hulp bij dit proces. Ik ben er trots op dat wij haar met succes hebben kunnen ondersteunen.

Esther de Rooij

Foto’s: 3MICT