Het wordt weer tijd voor een update sinds mijn vorige bericht van begin december. Ik vat de ontwikkelingen sindsdien kort samen.
Al eerder heb ik bericht over de eerste al maanden geleden in werking getreden wet betreffende rechterlijke organisatie en scholing van rechters. Deze wet heeft inmiddels tot massale, door minister van justitie Ziobro verordonneerde mutaties geleid in het bestuur van de gerechten en tot de belasting van vers opgeleide assessoren met rechterlijke taken, beide in strijd met de grondwet.

Vlak voor kerstmis zijn ook de andere twee wetsontwerpen betreffende de rechterlijke macht: het ontwerp betreffende de Raad voor de Rechtspraak en het ontwerp betreffende het Hooggerechtshof, vrijwel ongewijzigd aangenomen en door de President ondertekend. Op de inhoud van beide wetten ben ik destijds uitvoerig ingegaan.
Rondom Kerstmis heeft zich ook een belangrijke wijziging voltrokken in de samenstelling van de regering. Voor ons is vooral relevant de vervanging door Kaczynski van premier Beata Szydlo, halverwege de rit, door Mateusz Morawiecki. Ook enkele belangrijke ministers zijn vervangen (o.a. defensie), maar Justitie is in dit opzicht, zoals al was voorzien, met rust gelaten. De achtergronden hiervan en de kwalificaties van de nieuwe premier laat ik nu even rusten. Ik beperk me tot de lijn die de regering nu na deze personele wijzigingen inneemt met betrekking tot de reorganisatie van de rechterlijke macht, meer in het bijzonder in haar houding tegenover de buitenwereld, in de eerste plaats de EU.

Het lijkt er nu op dat de gewijzigde regering bereid lijkt tot enkele koerswijzigingen zoals o.a. de door het Europees Gerechtshof bekritiseerde houtkap in het nationale park Białowieża, maar dat er geen sprake lijkt te zijn van enige consideratie met betrekking tot de reorganisaties van de rechtspraak. Zoals bekend is de Europese Commissie van plan op grond van art. 7 van het Unieverdrag een procedure tegen Polen te starten wegens evidente schending van de beginselen van de rechtsstaat (Trias Politica etc). De nieuwe premier heeft hierover al overleg gevoerd o.a. met de Commissie en met het Bulgaarse voorzitterschap. Van de uitslag van een stemming in het Europees Parlement en in de Raad, die rondom maart zijn beslag moet krijgen, zal afhangen welke stappen er kunnen worden gedaan.
Continue reading Een bericht van ‘onze correspondent’ Paul Meijknecht over de situatie van de rechterlijke macht in Polen →

Open Letter
European Association of Judges

“The Rubicon has been passed.”
“The coup d´etat against the structure of one of the most important State institutions is taking place” stated the President of the Polish Supreme Court Prof. Malgorzata Gersdorf commenting on the reforms of the judiciary in Poland. This unique and unprecedented alert shows how dramatically serious are the new Polish laws.

Read more

De regering in Polen lijkt niet van zins om terug te komen op hervormingen die de rechterlijke onafhankelijkheid ondermijnen, ondanks toenemende druk onder andere uit Brussel. De Poolse hervormingsplannen – deels al doorgevoerd – geven parlement en regering grote invloed over de rechterlijke macht, perken de onafhankelijkheid van rechters in, en maken de weg vrij voor politieke benoemingen. Velen binnen, maar ook buiten Polen, waaronder Rechters voor Rechters, maken zich grote zorgen.

Eerder dit jaar besloot het Poolse parlement, dat gecontroleerd wordt door de populistische Partij voor Recht en Rechtvaardigheid (PiS), tot een controversiële hervorming van de rechterlijke macht. De hervorming omvatte vier wetten: de wet inzake het Hooggerechtshof; de wet inzake de Nationale Raad voor de Rechtspraak; de wet inzake de Samenstelling van Gewone Rechtbanken; en de wet inzake de Nationale School voor de Rechtspraak. Deze (gewijzigde) wetten zouden parlement en regering grote invloed geven over de rechterlijke macht in Polen, de onafhankelijkheid van rechters inperken, en de weg vrij maken voor politieke benoemingen. Volgens PiS zijn de rechtbanken een ‘bastion van post-communisten’ en reflecteren de hervormingen de wens van het volk om inefficiëntie en corruptie aan te pakken.

In Polen leidden de wetsvoorstellen tot protesten in meer dan 220 steden. In Warschau bijvoorbeeld, scandeerden duizenden demonstranten ‘kontytucja!’ – ‘constitutie!’. Ook buiten Polen was er een storm van kritiek, onder andere van organisaties waarmee Rechters voor Rechters samenwerkt. In Nederland uitte de Raad voor de Rechtspraak in een brief aan premier Rutte zijn grote zorgen over de onafhankelijkheid van de rechters in Polen. De Europese Commissie spreekt van ‘een systeemdreiging voor de rechtsstaat’.

Inmiddels zijn twee van de vier wetten door de Poolse president ondertekend, gepubliceerd en in werking getreden: de wet inzake de Nationale School voor de Rechtspraak, en de wet inzake de Samenstelling van Gewone Rechtbanken. Die laatste wet bepaalt dat rechters eerder met pensioen moeten (bij 60 jaar voor vrouwen; 65 jaar voor mannen), tenzij de Minister van Justitie bepaalt dat een rechter langer mag aanblijven. Daarnaast geeft de wet de minister de macht presidenten en vice-presidenten van lokale rechtbanken te ontslaan en nieuwe bestuurders aan te stellen. De minister, Zbigniew Ziobro, maakt eerder deze week al gebruik van zijn nieuwe bevoegdheden door drie vice-presidenten van de rechtbank in Warschau te ontslaan.

Continue reading Situatie rechterlijke onafhankelijkheid in Polen blijft zeer zorgelijk →

Blog (English translation) by J.W. Fokkens, former Attorney General of Dutch Supreme Court & C.H.W.M. Sterk, member Dutch Council for the Judiciary.

Between 5th and 7th October last we visited Warsaw with a group of about fifteen people, as part of a program by the Dutch Academy for Public Administration (NSOB). During this visit we met with prof. Andrzej Rezplinski, president of the Constitutional Court, and seven other judges, among whom was also Darius Zawistowski, chairman of the Polish Council for the Judiciary.

The things our Polish colleagues told us troubled us to such a degree that we feel the need to openly express our concern and share it with the legal community.

The president of the Constitutional Court rose to address us. He spoke softly, clear and to the point, but also dazed, as if he could still not believe what he was about to say. Every time when, during this speech, he touched upon a violation of the constitution, he waved the small booklet he held in his hand: stressing again and again that he would remain loyal to the Constitution, because that is the anchor of any judge under the Rule of Law.

He started out his speech by pointing out that for the last year, Poland has been ruled by Jaroslaw Kaczynski, even though the latter is nominally only a member of the Polish Parliament. This means that the president, prime-minister and all the members of government abide by the commands and whims of this strongman. Every week, they come to his house to receive their instructions (violation of the Constitution). Kaczynski is a great admirer of the German legal philosopher Carl Schmitt, who is controversial for his initial support to the regime of Adolf Hitler. In Schmitt’s worldview, the Sovereign is central, he expresses the will of the nation, and therefore should –in short- have all the power in a State. Based on these ideas, Kaczynski operates without regard for the principles of the Rule of Law, the separation of powers or an independent judiciary (violation of the Constitution). Kaczynski uses all his power to wage war – a word prof. Rezplinski used repeatedly – against the independence of the judiciary (violation of the Constitution). His goal is to destroy that independence and reshape the judiciary into an instrument loyal to his nationalistic political agenda (violation of the Constitution).

Continue reading Polish Rule of Law is not lost yet ! →